کنسرت آنلاین رایگان حقیقتا رایگان بود؟

پدیده کنسرت آنلاین در دو سه ماه اخیر افکار عمومی را به خویش معطوف کرده و حرف و حدیث‌های بسیاری در رابطه آن می‌شنویم . در حالی که‌این رخداد یک ترقی بزرگ برای موسیقی ما به حساب آورده می شود ولی شفاف‌نبودن کم و کیف این کنسرت‌ها هنوز یک علامت سوال بزرگ در ذهن تمامی مخاطبان موسیقی در کشور پدید آورده‌است .

مسائل آنجا عجیب‌تر میشود که وقتی با خوا‌نندگان و مدیربرنامه‌های آن ها تماس حاصل کردیم تا توضیحات تکمیلی آنها در رابطه این رویداد فرهنگی در کشورمان را بشنویم , بخش اعظم آن ها از بیان توضیحات سر باز زدند و با جملاتی مثل «به ما اینو گفتن» یا این که «دیگه همین‌قدر می‎‌دونیم» جواب سوالات‌مان را دادند!

کلیه این مساله و گمانه‌زنی‌های برخی از رسانه‌ها از خبرهایی که جسته ‌گریخته از قول این و آن منتشر کردند , باعث شده که امروز پدیده کنسرت آنلاین یکی از شبهه‌ناک‌ و تاریک‌ترین پدیده‌های فرهنگی در چندماه ابتدایی سال 99 عنوان شود . پدیده‌ای که کسی حاضر نیست درباره آن توضیح واضح و شفافی بدهد و خواننده گان که بارزترین نقش را در ذهن عوام مردم درین حادثه دارند , ترجیح می‌دهند سوالات مطروحه حول این رویداد فرهنگی را بی‌پاسخ بگذارند . در این گزارش تلاش کرده‌ایم که تمام شواهد مو جود درباره این پروژه را بررسی و اتفاقات حول کنسرت آنلاین را در ایران با بقیه کشورها مقایسه کنیم .

آغاز داستان

اوایل فروددین ماه امسال , خبری در فضای مجازی منتشر شد که مردم در قرنطینه ما‌نده کشورمان را تا حد زیادی شادمان کرد . خبر این بود که شهرداری تهران طرحی به اسم «نوروزخانه» را اجرا خواهد کرد که در این طرح مخاطبان می‌توانند به صورت «رایگان» کنسرت تماشا نمایند . در فهرست خوانندگانی که توسط نهاد برگزارکننده مطرح شده بود , نام خوانندگان پاپ بسیاری آمده بود که نویدبخش اتفاق بزرگی در حوزه اجرای موسیقی به حساب می‌آمد . مدتی بعد کنسرت‌های آنلاین دیگری توسط گروه‌های موسیقی در ژانر تلفیقی و فیوژن نظیر داماهی و دال برگزار شد و چندی بعدتر از این بنیاد فرهنگی – هنری رودکی که جای خوانندگان سنتی را در فقره کنسرت‌های آنلاین خالی رویت کرد به برگزاری کنسرت‌های آنلاین در سالن وحدت اقدام کرد .

میان اسامی‌ای که توسط بنیاد رودکی اعلام شد , چربش بیشتر با خواننده گان سنتی یا متمایل به موسیقی سنتی مانند علی زندوکیلی بود . البته علاوه بر این کنسرت‌ها , بازار اجراهایی موسوم به اجراهای خانگی هم در ایام قرنطینه داغ بود و تعداد متعددی از خواننده‌گان از روش لایوهای فضای مجازی با خواننده‌گان خویش مرتبط شدند و برای آن ها به طور زنده اجرا کردند . بدیهی است که در چنین شرایطی و باتوجه به اینکه فضای مجازی محدودیت چندانی برای هنرمندان ندارد تعدادی از خوانندگان ممنوع‌الکار نظیر مهدی یراحی هم در اجراهای خانگی در فضای مجازی حضور پررنگی داشتند .

کنسرت آنلاین رایگان از آن لحاظ!

البته داستان این قدرها نیز که گفته شد , به خوبی و خوشی برگزار نشد . از اولِ طرح مساله کنسرت آنلاین توسط شهرداری تهران , یک تیتر بحث‌برانگیز ذهن‌ها را به خود معطوف کرد . تیتر «کنسرت رایگان» که در بیلبوردهای شهرداری در سطح شهر به فراوانی دیده میشد , سوال های زیادی را برای مخاطبان مطرح کرده بود . آن‌گونه که ما با تنی چند از خوانندگان و مدیربرنامه‌های آن گفت‌وگو کردیم , گویا قضیه از این قرار است که شهرداری تهران از طریق شرکتی با نام «جام سبز» به مدیریت امیرحسین بی‌ریا که خود زیرمجموعه شهرداری محسوب میشود , با خوانندگان متفاوت تماس حاصل کرده و از آنها خواسته در طرح «نوروزخانه» مشارکت نمایند .

آن‌گونه که مدیر برنامه‌های خوانندگان میگویند در تماس‌هایی که از سمت موسسه«جام سبز» با آن‌ها شده , عنوان شده که هزینه این اجراها تماما به وسیله شهرداری به خوانندگان پرداخت خواهد شد و شهرداری تهران در واقع با این فعالیت میخواهد یک کار فرهنگی در خانه‌های مردم انجام دهد و در این راستا هزینه نیز می‌نماید . این در حالی است که اغلب خوانند‌گان در فضای مجازی پشت عنوان «کنسرت رایگان» پنهان شدند و مدت‌ها با ژست «هنر به نفع مردم» در فضای ‌ای چهره هنرمند مردمی را به خود گرفتند .

تعدادی از رسانه‌ها بعد از مدتی از به راه افتادن این طرح , در فضای مجازی مدعی شدند که عددهای نجومی درین کنسرت‌ها رد و بدل شده‌است و از شبی 20 الی 50 میلیون برای هر اجرا به وسیله خوانندگان از شهرداری دریافت شده , اما در مراجعه ما به مدیربرنامه‌های تعدادی از خواننده گان , دستمزد خواننده و عوامل در این اجراها بسیار «معمولی» عنوان شد و مدیران این عدد را بسیار کمتر از دستمزد اجراهای حضوری دانستند . این مساله به حدی برای خوانندگان جدی تلقی شد که گویا خیلی‌ها دیگر رغبتی به اجرای مجدد در فضای کنسرت آنلاین ندارند!

کنسرت آنلاین در دنیا به شکل دیگری است!

اگرچه قرنطینه موجب شد ضررهای اقتصادی بزرگ و گاه جبران‌ناپذیری به بدنه موسیقی وارد شود , ولی از آنجا که این مسأله یک بحران بزرگ جهانی است , هنرمندان موسیقی در سطح بین‌المللی سوای توجه به درآمد و سود احتمالی خود در این مقوله وارد کار شدند . در اواسط همه گیر شدن کرونا در سطح دنیا به توصیه و ابتکار یک خواننده آمریکایی , تعدادی از هنرمندان بزرگ موسیقی در حمایت از کارمندان بخش بهداشت و درمان در بیمارستان‌های کشورهای مختلف کنسرت آنلاین برگزار کردند . در این کنسرت چهره‌های شناخته شده‌ای شرکت داشتند .

در‌این کنسرت که «یک دنیا : همه‌باهم در خانه

One World : Together At Home» هنرمندان با توجه به اجرای قرنطینه سراسری در بسیاری از کشورهای دنیا , از خانه‌های خود برای علاقمندان به اجرای موسیقی پرداختند . بسیاری از شبکه‌های تلویزیونی ایالات متحده و دنیا این کنسرت مجازی را پخش کردند . سازمان جهانی بهداشت و موسسه «شهروند جهانی» ( Global Citizen ) از برگزاری این کنسرت حمایت کرده‌بودند . اما نکته جالب توجه این کنسرت آن بود که نه صرفا درآمدی برای خوانندگان حاضر در‌این برنامه حاصل نشد , بلکه طبق اعلام آمارها ۳۵ میلیون دلار برای کمک به مقابله با شیوع ویروس کرونا درین برنامه جمع‌آوری شده است . اما این حرکت مدت‌ها ادامه پیدا کرد و پس از شروع این جنبش خوانندگان و هنرمندان بسیاری به حرکت کنسرت آنلاین پیوستند و برای جمع آوری کمک‌های بشر دوستانه فراخوان اعلام کردند .

خوب ملت را سر کار گذاشتید!

از مقوله اقتصادی که بگذریم , حاشیه ها دیگر کنسرت آنلاین هم کم نیست . یکی‌از پر رنگ ترین این حاشیه ها در کنسرت همایون شجریان با اسپانسرینگ یک اپراتور موبایل رخ داد که اما رایگان نیز نبود اما بسیاری از مخاطبان هنگام ورود به درگاه برگزاری کنسرت با پیغام «دسترسی شما منقضی شده‌است» مواجه شدند و نتوانستند کنسرت را ببینند . در واقع ایرادات بزرگ در زیرساخت‌های برگزاری این کنسرت منجر شد در نهایت مردم در فضای مجازی توییت‌های این چنینی منتشر نمایند : « همایون شجریان و گروهش فکر می‌کنن ما داریم اونا رو می بینیم ,

خبر ندارن زل زدیم به پیغام : «دسترسی شما منقضی شده‌است» . . . خوب ملت را سر کار گذاشتید!
حاشیه دیگری که در این کنسرت‌ها ارائه شده , آمار تعداد مخاطبان است . این فاکتور از یک جایی به بعد به عرصه‌ای برای رقابت خوانندگان تبدیل شد و هر خواننده‌ای تلاش میکرد آماری که از کنسرت او به وسیله شهرداری تهران یا موسسه جام سبز اعلام می شود , فراتر از دیگر رقبا باشد . این درحالی است که برخی شنیده‌ها حکایت از این دارد که در پشت صحنه این آمارها توسط مدیران ذی‌ربط بالا و پایین می شود و راه روشنی برای شفاف سازی اعلام این آمارها نیست .
مثلا در آماری که از طرف شبکه تیوا اعلام شده‌است تعداد بازدیدکنندگان کنسرت علی زندوکیلی را حدود 9 میلیون و 400 هزار نفر بیان می نماید . این در حالی است کنسرت گروه «لیان» که به مراتب گمنام تر از زندوکیلی محسوب می شود نیز حدود 9 میلیون و 300 هزار مخاطب داشته‌است .

عدم توانایی پلتفرم های داخلی!!

ولی بسیاری معتقدند پلتفرم‌های داخلی در حال حاضر به هیچ وجه توانایی پذیرش این تعداد مخاطب آنلاین را ندارند و این آمارها صرفا بازارگرمی نهادهای برگزارکننده کنسرت‌هاست .
حاشیه دیگری که در پروژه «نوروزخانه» بسیار به چشم می آمد بی‌برنامگی فاحشی بود که در اجراها به چشم می خورد . مثلا قرار بود در شامگاه چهارشنبه 13 فروردین تیم رستاک اجرای زنده داشته‌باشد .
ولی در یک تغییر تحول برنامه غیرمنتظره , روز اجرا اعلام شد که نوروزخانه و برج میلاد میزبان گروه لیان از بوشهر به سرپرستی محسن شریفیان خواهد بود . مهدی فرشی , رئیس برنامه‌های تیم رستاک درباره این تغییر و تحول برنامه میگوید : تغییر زمان اجرای ما از سوی گروه رستاک صورت نگرفته و این تغییر برنامه در جدول پخش برنامه‌های نوروزخانه اتفاق افتاده‌است و ما مشکلی برای اجرای آن شب نداشتیم . حاشیه بزرگ دیگر که انگار همیشه با موسیقی ماست و قرار نیست به‌این زودی‌ها دست از سر کنسرت‌های موسیقی ما بردارد , خبر اجرای پلی بک یکی از خوانندگان در جریان کنسرت‌های آنلاین بود . این خبر موجب شد عده زیادی در فضای مجازی به این خواننده واکنش نشان بدهند و عنوان نمایند اگر قرار بود یک خواننده روی آهنگ‌هایی که پیش از این از او پخش شده لب بزند , برگزاری کنسرت دیگر چه لطفی خواهد داشت؟